Келсу көліне 3 күнге қалай барып келдім және оған қанша ақша кетті?

5–7 шілдеде Арай деген редакторымыз Қырғызстанның жауһары атанған Келсуға (Көлсу) тур алып барып келген еді. Осы мақалада жолға қанша уақыт, қанша ақша кеткенін айтып, Қырғызстанның сұлу табиғатын фото арқылы көрсетпек. 

Тур

Мен турды Алматының тауға баратын тур сататын агенттігінен алдым. Ақысы негізі 90 000 теңге еді. Бірақ бірінші жазған үш адамға жеңілдік береміз дегесін, тездетіп жазып, 80 000 теңгеге алдым. Орын алып қою үшін әуелі 10 000 теңге төледім. Қалғанын тур басталарда қолма-қол бердім. 

Турды алар алдында басқа агенттіктердің бағаларын салыстырып көрдім. Бәрінің жоспары бірдей көрінді: 

• Алматыдан әкету, Алматыға кері әкелу;
• Ақсай аңғарындағы киіз үй кәмпіне 2 түн қону;
• 2 таңғы ас пен 2 кешкі ас;
• гидтің қызметі;
• шекараға жақын жерге кіру рұқсаты. 

Қалған шығынды өзіңіз өтеуіңіз керек. Бағасы да 80 000–90 000 теңгенің шамасы. Алайда 120 000 мың теңге сұрайтындары да бар.

Алматыдан Ақсай аңғарына дейінгі жолға 15–16 сағаттай уақыт кетеді. Оның 3 сағаты Алматыдан Қордайға (шекара) жетуге, бір сағаты шекарадағы кезек пен құжат тексеруге кетеді. Мұның бәрі — діңкеңізді құртатын шаруалар. Қалтаңыз көтерсе, турды Бішкектен бастаған жақсы. Әуелі қырғыз туроператорынан тур алып қойып (шамамен 50 000–60 000 теңге тұрады), Бішкекке ұшып барған абзал сияқты. Иә, көп болса 4 сағаттай уақыт үнемдейсіз. Есесіне жол басталмай жатып шаршамайсыз. 

Бару

Алматыдан шілденің 5-не қараған түні сағат 2-де Қордайға қарай аттандық. Қордайға таңғы 5-те жеттік. Шекарадан жаяу өту керек. Біз барғанда шекара жабық тұрған сияқты, себебі 20 минуттай кезекте тұрдық. Адам аяғы көп. Гид олардың бәрі үш күн Ыстыкөлде демалуға бара жатыр деді. 

Шекарадан әйтеуір 40 минут дегенде өттік. Бір қызығы — Қазақстан да, Қырғызстан да елден шығып я елге келіп жатқан жүктерді тексермейді екен. 

Шекара пунктінен шыққан кейін басқа көлікке міндік. Басқа туристерді күтіп отырғанда біреулер сим картасын алды (1 000 теңге), өзгелері теңгесін сомға айырбастады. Мен ақшамды Алматыдан ауыстырып алдым. 1 сом ~ 6 теңге. Гид 20 000–30 000 теңге айырбастаған жөн деді. Мен 30 000 теңге айырбастаған едім, бірақ маған 19 000 теңге де жетті. 

Қордайдан шығып, 12–13 сағаттай жол жүрдік. Орта жолда Көкмойнақ деген шатқалдың қарама-қарсы тұрған асхананың алдына тоқтап, 30 минуттай тұрдық. Соның қасында тұрған шолу алаңына көтеріліп, 30 минут бойы Көкмойнақтың сұлулығына тамсанып тұрдым.

Нарын қаласына баратын жолда Ортатоқай суқоймасына соға кеттік. Бірақ онда су жоқ екен, жиналып үлгермеген сияқты.  

Одан кейін Нарынға барып, мейрамханадан тамақ іштік. Бағалары біздің Алматыдағыдай: бір лағман 1 800 теңгедей, дүкеннен алған 1 литр су 300 теңге тұрады. 

Нарыннан шыққан кейінгі жол асфальтсыз жол екен. Сол жолмен кешкі 8:30-да Ақсайға әрең жеттік. Орта жолда шекараға жақын пунктінен өттік. Неге десеңіз, Келсу көлі қырғыз-қытай шекарасынан бар-жоғы 20 шақырым алыс жатыр. Сондықтан шекара қызметі тексерістен өткізеді. Ондағылар құжаттарымызды тексереміз дегенше 1 сағат өтті. Бірақ есесіне мына тауға қарап, таза ауа жұтып отырдық. 

Шекарадан өткеннен кейін Құлжабасы шатқалын көрдік. Кішкентай болса да, әдемі шатқал екен. Гид бір сарқырамаға да апарамын дегесін жоғарыға көтеріле бастап едім, демім жетпей қалып қойдым. Бұл жер теңіз деңгейінен 3 000–3 500 метр биік жатыр. Тау басында оттегі аз болатындықтан жайлап, ентікпей жүру керек. Басқа туристер қайтып келді дегенші қырғыздың табиғатын қызықтай тұрдым. Қырғызстан, неткен сұлу едің! I didn’t know your game. 

Ақсай аңғарына кешкі сегізде жетіп, киіз үйлерімізге жайғастық. Бір ағаш үйге екі-үш-төрт-бес адам жата алады. Мен төрт орынды киіз үйге қонамын деп шештім. Әрбір үйге бір-бір пеш қойылған. Оны кәмптің иелері көмір салып жағады. Оның түтіні далаға шықса да, ішінде оттың иісі шығып тұрады. Шынымды айтсам, түнде уланып қалмасақ екен деп жаттым. 

Жайғасқаннан кейін кешкі ас ішуге бардық. Бізге бірінші және екінші тамақ, шай, салат пен тосап, нан берілді. Күні бойы қатты шаршағасын әрі ертесі күні ерте тұратындықтан тамақтанып алғаннан кейін дереу жатып қалдым.

Келсу

Таң атпай тұрып алып, беті-қолымды жуып, ауылды араладым. Айтпақшы, жуынатын жер мен дәретхана далада тұрады. Ауылда туып-өскендіктен мұндайға үйренгенмін. Есесіне Көкқыя деген әдемілігі көздің жауын алар тауға қарап жуындым.  

Ауылда бірнеше ағаш үй қонақүй бар. Келсуға барғандардың көбі солардың біріне қонса, кейбірі шатыр тігіп я көлік ішінде түнейді.

Таңғы ас ішіп болғаннан кейін Келсуға қалай жететінімізді шештік. Біреулер жаяу, ал біреулер ат мініп кетті. Жаяу барған, әрине, тегін, ал атқа мінгендер 2 000 сом (~12 000 теңге) төледі. Оның 1 500-ы атты барарға және қайтарға жалға алуға, ал 500-і гид қызметіне кетеді. Жаяу барсаңыз, барар жолға 2 сағаттай уақыт кетеді.

Жаяу жүрсеңіз де, гидке еріп жүру керек. Себебі аңғарды таудан аққан өзен қақ бөліп тұр. Келсуға я ауылға ол өзенді кешпей бару үшін жолды білетін адам керек я оны жаттап алу керек. Бізбен бірге көлікке мінген екі қыз жаяу қайтамыз деп өзеннің арғы жағында қалып қойды. Ал ол өзеннің ағысы тым қатты. Жаяу өту мүмкін емес, суы да қара мұздай. Оларды сол жерден өтіп бара жатқан көлік алып кетті. 

Үшінші амал бар — көлік артына мініп бару. Бір көлік барып қайтарға 10 000 сом (~ 61 000 теңге) алады. Сондықтан оған қаншалықты көп адам мінсе, адам басына төлейтін ақы соншалықты азая түседі. Жолға 30 минут кетеді. Мен осы амалды таңдап, 740 сом (4 440 теңге) төледім. Бірақ ескере жүріңіз: көлік Келсуға апармай, таудың етегінде тастап кетеді. Себебі ары қарай өткен қиын. Бірақ ат апарады. Көліктен түскеннен кейін көлге 30 минуттай көтерілу керек болады.

Тағы бір ескеретін жайт: көлікке мінсеңіз, селкілдеп барасыз. Жол тегіс емес, көлік бір-екі рет су кешіп өтеді. Жүргізушілер кейде батып қаламыз дейді.

Тауға жаяу шығып көрмесем де, Келсуға көтерілген аса қиын болған жоқ. Бастысы — ыңғайлы аяқкиім киіп алыңыз. 

16 сағаттан аса жол жүріп барғаныңды Келсуға барғанда ұмыта салады екенсің. Мына сұлулықты көргенде адам үн қатпай қалады екен. 

Жер ана берген бұл сұлулықты моторлы қайыққа мініп жақыннан көруге болады. 30 минуты 1 000 сом (~6 000 теңге) тұрады. Қайыққа төрт-бес адам міне алады. 3 000 сом төлесеңіз, қайықшы көлдің арғы бетіне апарады. Мен ең арзан тарифін алдым. Басында көлді жағадан тамашалаған да жетеді деп ойлағанмын. Бірақ бәрі мініп жатқасын, жұрттан қаламын ба деп міне салып едім, бұл өмірімдегі ең дұрыс шешім болды. Төбеңнен қарап тұрған алып жартастар мен көк-жасыл суық суды жақыннан көрген де арманда, көрмеген де арманда. Жүргізуші қыздар жақсылап фото-видеоға түсіп алсын деп қайықты бірнеше рет айнала айдады — туристерге не керегін білетін сияқты:) 

Жағаға қайтқаннан кейін өзеннің оң жағындағы үлкен жартасқа мініп, түскі ас ішіп алдық. Түскі ас турдың ақысына қосылмаған. Біреулер тез пісетін кеспе я тіскебасар алса, мен таңғы астан артылған тамағымды салып алдым. Жүрек жалғап алған соң 2–3 сағат Келсудың айналасын араладық. Біреу жартастағы шөптің үстіне жатып ұйықтап алса, біреулер әр жартасқа мініп, фотоға түсті, ал біреулер көлік келетін жерге барып, көлігімізді тосып отырды. 

Мен жартас аралап та, тыныш жерде отырып та Келсуды, Көкқыяны, Ақсайды қызықтап үлгердім. 

Сөйтіп, біз көлдің басында 6 сағаттай жүрдік, саяхатымыз кешкі сағат 4-те бітті. Кешкі ас 8-де берілуі керек еді, біз ерте қайтқасын (негізі 6-да қайтамыз дегенбіз) 7-де берілді. Тамақтанып болғаннан кейін біздің топтағылар волейбол ойнады, кейін от жағып, Қолтырауын ойынын ойнадық. 

Қайту

Сапардың үшінші күні таңғы ас ішіп, ауылдан шығып кеттік. Негізі тоғызда шығамыз деген едік, бірақ тауда жаңбыр жауып кетуі мүмкін дегенсін жарты сағат ерте шығып кеттік. Тауда жаңбыр астында қалған жаман. Жолы асфальт болмаса да қатты тайғақ болуы мүмкін. 

Қайтарда Нарынға 2 сағатта жеттік: шекарада көп тұрған жоқпыз, ондағылар тексермей өткізе салды. Орта жолда Босаға деген жайлауға соғып 20 минуттай тұрып, Қырғызстанның табиғатына тағы бір тамсандық, фотоға түстік.

Маған Қырғызстандағы 12–14 сағаттық жол Маңғыстаудағы 6 сағаттық сапардан әлдеқайда оңай болды. Оның себебі — қырғыз таулары. Оларға телміріп қарап отырып уақыт қалай өтіп кеткенін байқамай қаласың.

Нарынға жеткенде барарда аялдаған мейрамханадан тамақ ішіп, Қордайға жол тарттық. Гид демалу үшін орта жолда жүргізушіні тоқтата бергеніне қарамастан шекараға тез жеттік. Қордайға жақындап қалғанда гид бір дүкеннен қырғыз шалабын алып, бәрімізге таратып берді. 

Ұзын-сонар кезек Қырғызстан шекара қызметінің алдынан өтерде болмаса, Қазақстанға кірерде болды. Бірақ Қазақстан азаматтарына арналған мөр қойдырмай, паспорт (жеке куәлік) пен түріңізді көрсетіп өтетін дәлізден өтсеңіз, әлдеқайда тез өтесіз. Алайда ол жерден 18-ге толмаған азаматтарымыз өте алмайды. Олар офицердің алдынан өтуі керек. 

Шекарадан өткеннен кейін көлікке мініп, Алматыға қарай жол тарттық. Қалаға 3 сағатта жеттік. Жүргізуші туристерді сапар басталған жерге апарады. Бірақ өтінсеңіз, орта жолда түскіңіз келген жерден я оған жақын жерден түсіріп кете алады.

Түйін

Келсу өмірімде көрген ең әдемі жер болып шықты. Құдай Келсуға барын бере салғандай. Оны көрген де арманда, көрмеген де арманда. Жердегі жұмақ дермісің. Оны көргенде сонша жол ат терлетіп келгеніміз бекер емес екен дедім. Барғанша, келгенше көзім тоймай фотоға түсіре бердім. Қырғыздар осындай жері барына күнде қуанатын шығар. 

Келсуға Алматыдан барып келу үшін турға 80 000 теңге, жолда тамақ ішуге және Келсуға жету үшін, қайыққа міну үшін 19 000 теңге кетті. Жол ұзақ, 15–16 сағат кетеді. Тауға маусымаралық күртеше, қалың табанды аяқкиім, күннен қорғайтын крем алыңыз. 

Гид Келсуға күздігүні бару керек дейді, себебі күзде көлдің суы көк-жасыл түске айналады екен. Бірақ біз барғанда судың түсі көк-жасыл болып тұр еді. Менің ойымша, ол жаққа жаздыгүні барған абзал, себебі тау жақ күздігүні сияқты қатты суық болмайды.